جلد اول
مقدمات تحقیق
پیش نوشتار مترجم
بسمه تعالی
سپاس بیکران و حمد و ستایش بیپایان پروردگار منان راست که تمام نعمتهاي جهان از آن اوست و بدون منت و یا استحقاق
بانسان ارزانی داشته درود فراوان بر سرور کائنات و سید بشر حضرت ختمی مرتبت و فرزندان معصوم و پاك مردان از سلاله طیب
و طاهرش که رهبران راه تاریک و پر بیم و خطر دنیا، بسوي بهشت و آخرتند.
خشنودم از اینکه مرهون این بیکران نعمت خداوند گردیدهام که بخامه نارسا و ناتوانم آثار ائمه گرام و پیشوایان دین را ترجمه
نمایم و درّهاي ناسفته و گوهرهاي گرانبهاي آسمان رهبري و هدایت این خاندان را برشته تحریر درآورده آویزه گوش و گردن
خردمندان و پیروان راستین این خاندان نمایم بعقیده مترجم مشکلترین کارها ترجمه آثار پیشینیان است مخصوصا ترجمهاي که
مربوط بمسائل اعتقادي یا اخلاقی و عملی در محدوده دین و ایمان باشد، زیرا اهمال و عدم رعایت و بیاحتیاطی در این موارد غیر
صفحه 6 از 211
قابل اغماض و بلکه موجب مسئولیت خطیر است، نمیتوان ترجمه این آثار را با یک داستان تاریخی یا اخلاقی و غیره مقایسه نمود.
خصوصا فاصله زیاد از عصر صدور بیانات باضافه دامنه وسیع و گستردهاي که زبان
ص: 4
عربی دارد مخصوصا قلت بضاعت مترجم اما با تمام توضیحات بالا نمیتوان دست از یک وظیفه مذهبی بعذر ناتوانی و احتیاطهاي
نیش غولی برداشت با عنایت ائمه طاهرین علیهم السلام و کوشش هر چه بیشتر و با استمداد از ارباب فضل قدم در این راه بر
میدارم به آن امید که للمصیب اجران و للمخطئ اجر واحد حتی در خطاها نیز امید لا اقل یک پاداش را دارم.
چون در ابتداي احتجاج بحار، استدلال به آیات قرآنی آورده شده، و پس از بیش از شصت صفحه به ترتیب تفسیر همان آیات ذکر
گردیده براي فارسی زبانان که بخواهند از تفسیر هر آیه استفاده نمایند مراجعه به هفتاد صفحه بعد و توجه به آیات کاري دشوار و
گاهی نقض غرض حاصل میشد و فارسی زبان ترجمه آیات را میخواند و بعدها که در تفسیر به توضیحی برمیخورد توجهی به
ارتباط آن با آیه مخصوص نمیکند چنین در نظر گرفته شد که تفسیر هر آیه بترتیب از صفحات بعد در ذیل همان آیه آورده شود تا
بیشتر مورد استفاده قرار گیرد گر چه این کار بر خلاف ترجمه معمول و متداول است. بناچار در حدود یک صد و چند صفحه
کتاب مرتب ترجمه نخواهد شد بلکه تلفیق و مخلوطی از صفحات قبل و بعد ترجمه گردیده. ضمنا چنانچه در بیشتر ترجمههاي
بحار الانوار که بقلم نارساي این حقیر ترجمه گردیده نوشته شده است.
در بحار الانوار از نظر تحقیق و تعداد و مصادر روایت گاهی یک روایت چندین بار تکرار گردیده که باز براي فارسی زبانان
ترجمه همه آنها کسالتآور و بیفایده بوده است به همین جهت ترجمه روایات مکرر غالبا با قید تکرار حذف گردیده و یا قسمت
اضافی یک روایت از روایت دیگر ترجمه شده است.
امیدوارم در راه خدمت به فرهنگ و ادب و آموزش اسلامی هر چه بیشتر توفیق به تمام پژوهندگان واقعی و ارادتمندان ائمه طاهرین
علیهم السلام داده شود این ناچیز نیز بیبهره از توفیق وافر نبوده و مشمول بذل و لطف و عنایت کامل این خاندان قرار گیرم.
اول رمضان 1402 موسی خسروي
ص: 5
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ*
مقدمه مؤلف
ستایش خداي راست که انسان را آفرید و باو سخن گفتن را آموخت و او را به شاهراه هدایت با دلیل و برهان راهنمایی کرد. و بر
مردم بوسیله پیامبران و ائمه گرامی علیهم السلام حجت را تمام نمود تا آنها را از تاریکیهاي کفر بسوي نور و ایمان راهیابی و
رهبري نمایند.
دینداران و یاوران حق و حقیقت را با دلایل واضح و حجتهاي غیر قابل رد بر گمراهان و گمراهکنندگان از سایر مذاهب یاري
نموده و درود بر کسی که صلوات بر او وسیله رسیدن به نعمتهاي بیکران لطف و عنایت است.
محمد مصطفی (ص) که واسطه تنویر افکار و عرفان انبیاء و اوصیاء گردیده و درود بر خاندان پاکش که خداوند نعمتها را بوسیله
آنها بر بندگان خویش تمام نموده و آنها را گنجینه علم و دانش قرآن و نگهبانان پایگاه یقین قرار داده.
این جلد چهارم از کتاب بحار الانوار است که مشتمل بر احتجاج و استدلالهاي خداوند و پیامبر و ائمه گرام علیهم السلام است بر
مخالفین و ستیزهجویان از ارباب مذاهب مختلف و گمراهان از راه واقعی و داراي مطالب دیگري نیز هست که به بخش مخصوصی
اختصاص داده نشده گر چه بیشتر مطالب کتاب تحت عناوین مناسب قرار گرفته براي سهولت استفاده جویندگان.
صفحه 7 از 211
این اثر از تالیفات خاك پاي مؤمنین محمد باقر پسر محمد تقی است که خداوند هر دو را با ائمه طاهرین محشور نماید و از
گرفتاریهاي قیامت محفوظ بدارد و از کسانی قرار دهد به فضل خود که نامه عملشان را به دست راستشان میدهند (و مترجم را نیز
مشمول دعاي مؤلف گرداند).
ص: 6
کتاب احتجاج